voedselveiligheid

Blog: Recalls door foutieve allergenendeclaratie

door

 

Recalls door foutieve allergenendeclaratie

Bijna wekelijks zijn er wel één of meerdere recalls (terughaalacties) in het nieuws op het gebied van voeding. Ieder jaar lijken er wel meer recalls te zijn door o.a. een foutieve allergenendeclaratie. Maar klopt deze constatering wel? En nog veel belangrijker wat kan er gedaan worden om dit tot een minimum te reduceren?

 

Wanneer is iets een recall?

De NVWA onderzoekt de meldingen van (mogelijk) onveilige levensmiddelen. Het is namelijk verboden om levensmiddelen in de handel te brengen (of in opslag te hebben) die onveilig zijn. Bij verdenking van een onveilig levensmiddel dient dit gemeld te worden aan de NVWA.

De NVWA bekijkt samen met het bedrijf hoe groot het risico is en wat de vervolgstap dient te zijn. Dit leidt in bepaalde gevallen tot een terughaalactie (recall) vanuit de bedrijfsopslag en/of de winkelschappen.


Voor deze afweging wordt in veel gevallen (vooraf) gekeken naar de meldwijzer. In de beslisboom bij de meldwijzer worden diverse stappen doorlopen om te bepalen wat de status is van het levensmiddel. Is het levensmiddel veilig of toch onveilig, schadelijk of ongeschikt voor consumptie.

Het onterecht niet melden van een mogelijk onveilig levensmiddel wordt door de NVWA beschouwd als een overtreding.

 

Recalls in Nederland en België?

In Nederland en België zijn er in 2018 significant meer recalls geweest -dan voorgaande jaren- als het om voeding (en voedingssupplementen) gaat. Deze recalls zijn in beide landen onder te verdelen in de volgende typen:

  • Allergenen
  • Microbiologisch
  • Productvreemde bestanddelen
  • Chemisch
  • Overig (o.a. foutieve THT-datum)

 

Nederland 2018 (t/m november)

  • Totaal (t/m eind november)
    • 89 recalls
    • 35 recalls door allergenen
    • 28 recalls op microbiologisch gebied (o.a. Salmonella en Listeria)
    • 11 recalls op het gebied van productvreemde bestanddelen (o.a. plastic en rubber)
    • 9 recalls op chemisch gebied (o.a. waterstofcyanide en aflatoxine)
    • 6 overige recalls, bijvoorbeeld doordat blikken een ventiel missen, waardoor de druk te hoog kan worden in het (ongeopende) blik

39% van de recalls werd veroorzaakt door allergenen.

 

Nederland 2017

  • Totaal 65 recalls
    • 41 recalls door allergenen
    • 15 recalls op microbiologisch gebied (o.a. Salmonella en Listeria)
    • 6 recalls op het gebied van productvreemde bestanddelen (o.a. glas en spelden)
    • 3 overige recalls, bijvoorbeeld door een foutieve THT-datum op de verpakking

63% van de recalls wordt veroorzaakt door allergenen.

 

In Nederland worden de recalls (veiligheidswaarschuwingen) voor een groot deel geplaatst op de website van de NVWA.

 

 

België 2018 (t/m november)

  • Totaal (t/m eind november) 165 recalls
    • 54 recalls op microbiologisch gebied (o.a. Salmonella en Listeria)
    • 39 recalls door allergenen
    • 36 recalls op chemisch gebied (o.a. aflatoxine en pesticiden)
    • 24 recalls op het gebied van productvreemde bestanddelen (o.a. glas en metaal)
    • 12 overige recalls, bijvoorbeeld door een mogelijke perforatie in de verpakking

24% van de recalls werd veroorzaakt door allergenen.

 

België 2017

  • Totaal 71 recalls
    • 25 recalls door allergenen
    • 25 recalls op microbiologisch gebied (o.a. Salmonella en Listeria)
    • 11 recalls op chemisch gebied (o.a. aflatoxine en PAK’s)
    • 5 recalls op het gebied van productvreemde bestanddelen (o.a. glas en metaal)
    • 5 overige recalls, bijvoorbeeld door een foutieve THT-datum op de verpakking

35% van de recalls werd veroorzaakt door allergenen.

 

In België worden de recalls (productterugroepingen) voor een groot deel geplaatst op de website van de FAVV.

 

 

Oorzaken van recalls door allergenen

Recalls op het gebied van allergenendeclaratie worden voornamelijk veroorzaakt door:

  • Ingrediënten vergeten te vermelden op etiket/verpakking
  • Verkeerd etiket op de eindverpakking
  • Ander product in de eindverpakking
  • Verkeerde vertaling vanuit een ander taal
  • Verkeerd gebruik van symbolen (bijvoorbeeld een glutenvrij symbool plaatsen op een product dat wel gluten bevat)
  • Fout in het productproces (waardoor bijvoorbeeld het gehalte aan lactose hoger is dan staat vermeld op de eindverpakking)

Oorzaak: meestal is er ergens bij de interne communicatie iets “mis” gegaan. Bijvoorbeeld dat er een vanuit de planning een productierun is omgewisseld en dit niet aan alle medewerkers (goed) is doorgegeven. Of bijvoorbeeld dat de kwaliteitsafdeling een vernieuwde versie van het etiket heeft gemaakt, maar dit (nog) niet bekend is bij de productieafdeling.

 

Oorzaken van recalls door (te hoge gehaltes aan) pathogene micro-organismen

Recalls op microbiologisch gebied worden vooral veroorzaakt door:

  • Salmonella
  • Listeria monocytogenes
  • Escherichia coli
  • Bacillus cereus

Oorzaak: meestal is er iets “mis” gegaan in het productieproces waardoor bovenstaande pathogene micro-organismen (in te hoge gehaltes) aanwezig zijn in het eindproduct. Bijvoorbeeld doordat het (eind)product onvoldoende (lang) verhit is geweest en daardoor een risico kan opleveren voor de volksgezondheid.

Ook bij reguliere laboratoriumanalyses komt er regelmatig naar voren dat eindproducten niet voldoen aan de wettelijk gestelde eisen.

Voeding die besmet is met (grote aantallen) pathogene micro-organismen is vooral gevaarlijk voor YOPI’s. YOPI staat voor: young (jongeren, <5 jaar), old (ouderen, >65 jaar), pregnant (zwangeren) en immunocompromised (immunodeficiënt, mensen met een niet goed werkend immuunsysteem).

 

Oorzaken van recalls door productvreemde bestanddelen

Recalls op het gebied van productvreemde bestanddelen kunnen bijvoorbeeld worden veroorzaakt door:

  • Inkoop van grondstoffen en halffabricaten die verontreinigd zijn met bijvoorbeeld glas, metaal, plastic, steentjes, hout of rubber
  • Het productieproces tijdens de vervaardiging van het eindproduct, bijvoorbeeld er breekt iets af in de machine tijdens het afvullen
  • Opzettelijk toevoegen van productvreemde bestanddelen aan (eind)producten door personeel

Oorzaak: ondanks alle zorgvuldige (ingangs)controles blijft er een kleine kans bestaan op voeding met een productvreemd bestanddeel.

 

Oorzaken van recalls door (te hoge gehaltes aan) chemische stoffen

Recalls op chemisch gebied worden vooral veroorzaakt door (een te hoog gehalte aan):

  • Aflatoxine B1 (en/of B2, G1 en G2)
  • PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen)
  • Ftalaten
  • Alkaloïden
  • Benzo(a)pyreen
  • Lood
  • PCB’s (polychloorbifenylen)
  • Cafeïne
  • Acrylamide
  • Ochratoxine A
  • 3-MCPD (3-monochloorpropaan-1,2-diol)
  • Waterstofcyanide
  • Cadmium
  • Nicotine
  • Minerale oliën
  • Glycidyl
  • Pesticiden

Oorzaak: meestal zit er in de grondstoffen van de betreffende (eind)producten al een te hoog gehalte aan bijvoorbeeld zware metalen. Dit kan komen door verschillende redenen. Bijvoorbeeld doordat in het land van oorsprong een hoger gehalte in de grondstof mag zitten. Of bijvoorbeeld doordat de landbouwgrond vervuild is. Ook tijdens bepaalde processen (bijvoorbeeld de raffinage van plantaardige oliën) kunnen schadelijk stoffen ontstaan.

Blog: Voedselveiligheid, wat houdt dat in?

door

 

Voedselveiligheid, wat houdt dat in?

Iedere onderneming die werkt met levensmiddelen weet dat voedselveiligheid uitermate belangrijk is. Voeding en voedselveiligheid gaan daarom hand in hand samen. Voedselveiligheid kan op diverse manieren gewaarborgd worden, zoals door hygiënisch te werken, de houdbaarheidsdata van levensmiddelen te respecteren en de temperatuur van de koeling goed in te stellen. Maar er is nog een heel belangrijk punt als het om voedselveiligheid gaat, namelijk …

 

Voedselveiligheid en allergenen

Voedselveiligheid bestaat ook uit het goed in kaart brengen van de aanwezige allergenen in uw onderneming, goed allergenenbeheer en een correcte allergenendeclaratie (door bijvoorbeeld het maken van allergenenlijsten). Helaas wordt dit vaak vergeten. Waarom? Omdat bijvoorbeeld de term allergenen bij ondernemers (en de medewerkers) totaal onbekend is. Of wellicht omdat er niet goed begrepen is wat de gevolgen van allergenen kunnen zijn voor mensen met een voedselovergevoeligheid.

Maar u wilt natuurlijk niet dat uw klant of gast (dood)ziek wordt door een onbedoeld spoortje allergeen, toch?

 

Percentage voedselovergevoeligheid

In Nederland heeft 3 procent van de volwassenen last van een voedselovergevoeligheid. Bij kinderen ligt het percentage dat een voedselovergevoeligheid heeft nog veel hoger, namelijk rond de 8 procent.

Wilt u ook de voedselveiligheid voor mensen met een voedselallergie of voedselintolerantie vergroten? Zorg dan dus voor een correct allergenenbeleid. Hierdoor trekt u niet uiteindelijk alleen meer mensen naar uw onderneming, maar voorkomt u ook dat u te maken krijgt met boetes en/of claims. Sinds december 2014 bent u als ondernemer namelijk aansprakelijk voor letsel dat ontstaat doordat uw allergenenbeleid niet op orde is. Als u niet de nodige maatregelen treft kan dit grote consequenties hebben, voor zowel u als voor de allergische consument.

 

NVWA

De NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) heeft als kerntaak het toezicht houden bij bedrijven en instellingen op naleving van de wetten en voorschriften. Hieronder valt ook de controle op naleving van de allergenenwet (welke onderdeel is van de Europese wet “Verordening (EU) Nr. 1169/2011, betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten”).
Bij het niet naleven van deze wet riskeert u de kans op een flinke boete van de NVWA, welke kan oplopen van €525 tot €1050. Het is dus zeer belangrijk dat u hier genoeg aandacht aan besteedt!

 

Allergenen controleacties in België door FAVV

In België zijn er in oktober 2017 door het federaal Voedselagentschap (FAVV) aangekondigde controleacties gehouden in Leuven en Etterbeek. Bij de betrokken lokale voedingsbedrijven in de distributiesector werd gecontroleerd op de communicatie omtrent allergenen.
In totaal zijn er 438 bedrijven gecontroleerd, waaronder horeca, bakkers, slagers en supermarkten.
In Leuven werd bij 46% van de gecontroleerde bedrijven een afwijking vastgesteld en in Etterbeek zelfs bij 52% van de gecontroleerde bedrijven.
De communicatie omtrent allergenen richting de consument is dus in België nog (lang) niet op orde. Uit eigen ervaring durf ik te zeggen dat in Nederland ook nog heel veel winst te behalen is als het gaat om correcte allergeneninformatie naar de consument toe.

 

Wat hoort er allemaal nog meer bij voedselveiligheid?

In Nederland staat voedselveiligheid op een hoog peil, maar 100% veilig voedsel bestaat niet. Om de risico’s te beperken bestaan er heel wat wetten en regels waaraan voldaan moet worden voor plekken waar voedsel verwerkt wordt. Denk hierbij aan fabrieken, detailhandel, horeca en zorginstellingen.

Voedselveiligheid is een overkoepelde benaming voor een 4-tal termen die gebruikt worden om aan te geven in welke mate ons voedsel (on)veilig is voor consumptie.

 

Voedselveiligheid vóórkomen & voorkómen

De 4-tal termen die onder voedselveiligheid vallen zijn gericht op het vóórkomen of voorkómen van:
– Voedselvergiftigingen
– Bederf
– Voedselallergieën
– Voedselintoleranties
en mogelijk ook nog andere risico’s omtrent voeding.

Voedselveiligheid omvat ook diverse vakgebieden, denk hierbij aan levensmiddelentechnologie, (waren)wetgeving, toxicologie, kwaliteitskunde en epidemiologie.

 

In Nederland zijn er diverse instellingen die heel veel kennis hebben op het gebied van voedselveiligheid, waaronder:
– NVWA
– Voedingscentrum
– RIVM
– Gezondheidsraad
– Wageningen universiteit
– RIKILT

 

NVWA

De NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) heeft als kerntaak het toezicht houden bij bedrijven en instellingen op naleving van de wetten en voorschriften.

 

Voedingscentrum

Het Voedingscentrum biedt consumenten en professionals wetenschappelijke en onafhankelijke informatie over gezonde, veilige en een meer duurzame voedselkeuze.

 

RIVM

Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) zet zich in voor een gezonde bevolking in een gezonde leefomgeving. Tot de taken behoren onder andere, het effectief bestrijden van infectieziekten, mensen gezond houden, goede zorg bieden, de veiligheid van consumenten bewaken en een gezonde leefomgeving bevorderen.

 

Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad is een onafhankelijk adviesorgaan voor regering en parlement. Het werkterrein van de Gezondheidsraad omvat onderwerpen als voeding, milieubescherming, arbeidshygiëne en geneeskundig bevolkingsonderzoek.

 

Wageningen University & Research

De universiteit in Wageningen vormt samen met een aantal commerciële onderzoeksinstituten de Wageningen University & Research. De samenhangende kerngebieden zijn voeding en voedselproductie, leefomgeving & gezondheid, leefstijl en levensomstandigheden.

 

RIKILT

Het RIKILT (Rijks- Kwaliteitsinstituut voor Landbouw- en Tuinbouwproducten) is een onderzoeksinstituut en onderdeel van Wageningen University & Research, wat onafhankelijk onderzoek verricht naar de veiligheid en betrouwbaarheid van voedsel. Er wordt bijvoorbeeld gekeken hoe de veiligheid van voedsel van productie tot consumptie verbeterd kan worden.

Momenteel is er een officieel onderzoek gaande (in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken) omtrent allergenen. Hierin onderzoeken ze of de allergene activiteit van voedseleiwitten -welke zorgen voor allergische reacties- te meten en voorspellen zijn. Het meten en voorspellen van de allergene eigenschappen van eiwitten is een uitdagende taak. Een allergische reactie is namelijk het resultaat van een aaneenschakeling aan reacties in het lichaam, waarbij meerdere celtypen en hun interacties weer een rol spelen.