herkomst

Blog: Novel Foods, oftewel nieuwe levensmiddelen

door

 

Novel Foods, oftewel nieuwe levensmiddelen

Ook wel eens gehoord van Novel Foods? Of juist helemaal geen idee wat hiermee bedoeld wordt. In dit blog leest u er alles over.

 

Wat zijn Novel Foods?

Novel Foods zijn zogenoemde “nieuwe” levensmiddelen of nieuwe voedingsingrediënten die vóór 15 mei 1997 nog niet in significante mate door de mens werden geconsumeerd of volgens nieuwe methoden zijn produceert in de Europese Unie.

 

Aan welke wetgeving moeten Novel Foods voldoen?

Met ingang van 1 januari 2018 in de nieuwe Novel Foods Verordening (EU) nr. 2015/2283 in werking gesteld. De Verordening vervangt Novel Food Verordening (EU) nr. 258/97 en Novel Foods Etiketteringsverordening (EU) nr. 1852/2001. De nieuwe verordening heeft tot een nieuw Nederlands Warenwetbesluit geleid (Warenwetbesluit nieuwe voedingsmiddelen en genetisch gemodificeerde levensmiddelen).

De nieuwe verordening regelt de toelating van nieuwe voedingsmiddelen, ingrediënten en methoden. De Novel Foods hebben een nieuwe omschrijving gekregen in artikel 3, sub 2a. “Nieuwe voedingsmiddelen”: alle levensmiddelen die binnen de Unie vóór 15 mei 1997 niet in significante mate voor menselijke voeding werden gebruikt, en die onder ten minste een van de volgende 10 categorieën vallen. Een aantal voorbeelden van deze categorieën zijn bijvoorbeeld:

  • Levensmiddelen bestaand uit, geïsoleerd uit of geproduceerd uit micro-organismen, schimmels of algen
  • Levensmiddelen bestaand uit, geïsoleerd uit of geproduceerd uit celcultuur of weefselkweek afgeleid van dieren, planten, micro-organismen, schimmels of algen

 

De uitgangspunten voor deze verordening zijn dat het nieuwe voedingsmiddel:

  • Geen gevaar mag opleveren voor de consument
  • De consument niet mag misleiden
  • Niet minder voedingsstoffen mag leveren dan het originele product

 

Uitzonderingen

Er zijn ook wat uitzonderingen, o.a. additieven, aroma’s en Genetisch Gemodificeerde Organisme (GMO’s). Deze zijn uitgezonderd en vallen buiten het toepassingsgebied, omdat ze onder specifieke reglementering vallen:

  • Levensmiddelenadditieven vallen onder Verordening (EG) nr. 1333/2008
  • Aroma’s voor gebruik in voedingsmiddelen vallen onder Verordening (EG) nr. 1334/2008
  • GMO’s voor voeding en diervoeding vallen onder Verordening (EG) nr. 1829/2003

 

Wanneer valt een voedingsmiddel onder de Novel Food wetgeving?

Men dient te controleren of het nieuwe voedingsmiddel is opgenomen in de lijst van toegelaten nieuwe voedingsmiddelen. Alle levensmiddelen die al zijn toegelaten als Novel Food staan vermeld in een online Novel Food catalogus van de Europese Unie.

Indien het voedingsmiddel niet op de unielijst staat vermeld, dan dient men te onderzoeken of het vóór 15 mei 1997 in significante mate voor menselijke voeding gebruikt werd. Men moet aantoonbaar maken dat het voedingsmiddel vóór 15 mei 1997 gegeten/gedronken werd in de Europese Unie.

 

Hoe verloopt de Novel Food procedure?

Voordat een Novel Food in de handel gebracht mag worden, moet het getoetst worden aan wetenschappelijke evaluaties. In de algemene toelatingsprocedure verordening (EG) nr. 2017/2469 wordt aangegeven dat er een Novel Food dossier opgebouwd moet worden. Zo dient er een toxicologisch onderzoek uitgevoerd te worden, maar ook een innameberekening. Er dient vastgesteld te worden welke hoeveelheid de consument veilig kan consumeren. Er dient een veilige hoeveelheid (use level) van het Novel Food is verschillende toepassingen worden berekend. Er zijn vele wetenschappers die het dossier zullen beoordelen, waardoor in veel gevallen aanvullend onderzoek nodig is.

 

Voorbeelden van Novel Foods

Voedingsmiddelen verkregen uit nieuwe bronnen of nieuwe methoden. Bijvoorbeeld “kweekvlees”, waarbij stamcellen van een koe opgekweekt zijn tot stukjes spiervezel. Of champignons die behandeld zijn met UV licht waardoor ze (meer) vitamine D bevatten. Daarnaast ook levensmiddelen die bestaan uit technisch vervaardigd nanomateriaal, zoals bijvoorbeeld kleurstof E171.

Traditionele voedingsmiddelen die in landen buiten de EU al werden gegeten. Bijvoorbeeld chiazaden en bepaalde insecten.

Nieuwe voedingsmiddelen, zoals bijvoorbeeld chondroïtinesulfaat (een suikerverbinding) welke in de handel wordt gebracht als voedselingrediënt voor gebruik in voedingssupplementen.

Functionele ingrediënten die een extra effect geven ten opzichte van “normale voeding”. Bijvoorbeeld halvarine waaraan plantensterolen zijn toegevoegd met een cholesterolverlagend effect.

Extra: bovenstaande voorbeelden zijn allen -in de basis- voorbeelden van Novel Foods, echter nog niet allen zijn ook daadwerkelijk al goedgekeurd als Novel Food.

 

Wie controleert de veiligheid van de Novel Foods?

De veiligheid van het nieuwe voedingsmiddel of ingrediënt wordt vanaf 2005 in Nederland beoordeeld door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Op Europees niveau vallen de Novel Foods onder de verantwoordelijkheid van de Europese Voedselveiligheid Autoriteit (EFSA). De NVWA houdt toezicht op de naleving en treedt ook op als een nieuw voedingsmiddel zonder de vereiste Europese toestemming op de markt wordt gebracht.

Blog: Voedselfraude, iets van alle tijden?

door

 

Voedselfraude, iets van alle tijden?

Voedselfraude is niet iets van de laatste jaren, maar in tijden van crisis is de druk op mensen echter groter dan anders.

 

Wat is voedselfraude?

Eigenlijk bestaat er geen eenduidige definitie van voedselfraude, maar de European Commission heeft de volgende definitie: Food fraud is about “any suspected intentional action by businesses or individuals for the purpose of deceiving purchasers and gaining undue advantage therefrom, in violation of the rules referred to in Article 1(2) of Regulation (EU) 2017/625 (the agri-food chain legislation)”.

Voedselfraude heeft met name betrekking op toevoeging, verdunning of vervanging met een goedkoop eigen of vreemd materiaal, maar ook onjuiste declaraties van productherkomst, productiesystemen en productieprocessen zijn vormen van fraude.

 

Waarom wordt er gefraudeerd?

De belangrijkste aanleiding voor voedselfraude is van economische aard. Het kan simpelweg veel geld opleveren voor de fraudeur. Daarnaast zijn er diverse factoren die er voor zorgen dat er meer wordt gefraudeerd. Denk hierbij aan de corona crisis, de stijgende voedselprijzen of de vraag naar goedkoper voedsel.

Opvallend is ook dat in het jaarplan 2020 van de NVWA wordt aangegeven dat waar het voedselveiligheids- of frauderisico heel hoog is, er met voorrang capaciteit wordt ingezet. Dat betekent dat er op dit moment geen opsporingscapaciteit wordt ingezet voor fraude ten aanzien van voedselintegriteit (o.a. biologisch, Beter Leven, Fairtrade, beschermde oorsprong). Door het gebrek aan opsporing krijgen fraudeurs vrij spel.

 

Hoe vaak komt voedselfraude voor?

In Nederland is er geen database die specifiek is bedoeld om incidenten aangaande voedselfraude te melden. Op Europees niveau is er de RASFF-database. Echter in deze database worden alleen voedselfraude incidenten vermeld die een effect hebben op de voedselveiligheid. Opvallend is wel dat de laatste jaren er een toename is van het aantal gerapporteerde voedselfraude gevallen.

De Britse Food Standards Agency schat dat circa 10% van het voedsel wat in de supermarkt ligt mee gefraudeerd wordt. Dit zal naar alle waarschijnlijkheid niet heel anders zijn in Nederland.

 

Voedselfraudegevoelige producten

Biologische voeding– Producten krijgen onterecht een biologisch label, zodat ze voor een hogere prijs verkocht kunnen worden. Daarnaast is de groeiende vraag naar biologische producten ook een reden voor fraude.

Granen– Durum tarwesoorten zijn duurder en worden deels of geheel vervangen door goedkopere graansoorten. Hoe meer het graan verwerkt wordt, hoe minder duidelijk wordt wat de oorspronkelijke graansoort was.

Honing– Ondanks strenge wetgeving aangaande honing zijn er vele manieren hoe hiermee gefraudeerd wordt, zoals het toevoegen van water of het aangeven van een andere herkomst. Er kan ook invertsuiker worden toegevoegd, waardoor de honing is vermengd met een goedkoper ingrediënt.

Koffie– Er is veel prijsverschil in koffie. Er is een groeiende koffiecultuur met bepaalde interesses in herkomst van koffiebonen en ethisch geproduceerde koffiebonen. Echter wordt er aan gemalen koffie soms fijngehakte takken en bladeren toegevoegd. Ook worden dure kwaliteitsbonen vermengd met goedkopere soorten koffiebonen.

Vis– Er wordt vaak een duurdere vissoort op het etiket benoemd, dan werkelijk in de verpakking aanwezig is. Zo wordt schelvis wel eens verkocht als -het veel duurdere- kabeljauw.

Kruiden en specerijen– Omdat kruiden en specerijen vaak in poedervorm voorkomen is het gemakkelijk een ander en goedkoper kruid of specerij toe te voegen. Er wordt soms zelfs gemalen hout, fijn steengruis, kalk en zand aan toegevoegd.

Vruchtensappen– Bij de productie van vruchtensap wordt het sap eerst geconcentreerd, dan vaak getransporteerd over grote afstanden en vervolgens weer aangelengd. In al deze processtappen kan voedselfraude plaatsvinden. Soms wordt er meer verdund dan wat volgens de toegepaste concentratie zou mogen. Verdunnen met water en extra suiker wordt soms ook gedaan.

Olijfolie– Doordat er een groot prijsverschil zit tussen de extra vierge olijfolie van de eerste persing en de goedkopere andere olijfoliën of oliën van andere oorsprong (zoals bijvoorbeeld zonnebloemolie), is dit product zeer gevoelig voor voedselfraude.

Vlees– Lamsvlees is bijvoorbeeld veel duurder dan andere vleessoorten en wordt vaak vermengd met goedkopere soorten vlees (zoals rundvlees), zonder vermelding hiervan te maken.

Wijn– Met wijn kan er op vele manieren gefraudeerd worden. Zo kan goedkope wijn in een fles afgevuld worden en verkocht worden als een dure wijn. Het etiket kan misleiden met betrekking tot het soort wijn, maar ook tot de oorsprong. De wijn kan ook uit een mengsel bestaan van goedkope en dure wijn en soms worden er smaakstoffen aan toegevoegd. Hiermee kunnen soms overschotten of mislukte producties wijn flink opgewaardeerd worden.

 

Hoe kan voedselfraude worden opgespoord?

Er zijn verschillende analysemethodes om de echtheid van een product te controleren. Met PCR-analyses voor het vaststellen van DNA of isotopenanalyses voor herkomstbepalingen, kunnen afwijkingen van producten worden vastgesteld. Tegenwoordig is het vrij eenvoudig voor laboratoria om bijvoorbeeld te testen of een product biologisch is of niet, of verse vis ook echt vers is, of het wel 100% extra vierge olijfolie is en vele andere testen op voedingsmiddelen. Kruiden en specerijen zijn overigens lastig om te analyseren, omdat deze producten uit veel elementen bestaan die de analyse kunnen verstoren.

 

Kan voedselfraude voorkomen worden?

Het volledig voorkomen van voedselfraude blijft bijzonder lastig. Daarom is het van belang dat bedrijven die te maken hebben met voedingsmiddelen een goede voedselfraude analyse uitvoert.

Om te bepalen welke (nieuwe) risico’s van invloed zijn, kunnen bedrijven gebruik maken van verschillende bronnen, zoals de Food Fraud database, Food Shield en het RASFF-systeem. Aan de hand van de risicoanalyse kan bepaald worden welke maatregelen er genomen moeten worden om de risico’s te beheersen en eventueel controleren.

Blog: Herkomstetikettering, verplicht of vrijwillig?

door

 

Herkomstetikettering, verplicht of vrijwillig?

Verordening (EU) nr. 1169/2011 is inmiddels niet meer weg te denken in de levensmiddelensector. Deze Europese wetgeving is in het leven geroepen om de consument een goede voedselkeuze te laten maken. Zo moet het voor de consument duidelijk zijn waar een levensmiddel vandaan komt met als doel eerlijke informatie te geven.

Omdat er nog veel onduidelijkheid bestond over de herkomstvermelding is op 28 mei 2018 Uitvoeringsverordening (EU) nr. 2018/775 gepubliceerd met nieuwe regels rondom de vermelding van het land van oorsprong en de plaats van herkomst van het primaire ingrediënt van een levensmiddel.

 

Wat wordt bedoeld met “land van oorsprong” of “plaats van herkomst”?

Het land van oorsprong is het land waar planten of dieren zijn geteeld of opgegroeid, of waar een ingrijpende bewerking van een voedingsmiddel plaatsvond. De plaats van herkomst is de plaats waar het levensmiddel is geproduceerd.

 

Wanneer vermelden “land van oorsprong” of “plaats van herkomst”?

Volgens Verordening (EU) nr. 1169/2011, artikel 26 is het vermelden van land van oorsprong of de plaats van herkomst verplicht:

  • a) indien het weglaten daarvan de consument zou kunnen misleiden.
  • b) voor vlees dat valt onder de codes van de Gecombineerde Nomenclatuur (GN) van bijlage XI. In bijlage XI worden de vleessoorten genoemd waarvoor de herkomstvermelding verplicht is.

Naast deze productcategorieën bestaat er ook verticale wettelijke verplichtingen aangaande oorsprongsvermelding, zoals voor honing, groenten en fruit, vis en olijfolie.

Indien het land van oorsprong of plaats van herkomst wordt vermeld en dit niet overeenkomt met de herkomst van het primaire ingrediënt, dan zou ook de herkomst van het primaire ingrediënt (of primaire ingrediënten) ook benoemd moeten worden.

Een naam, handelsnaam of adres van de exploitant vormt overigens geen aanwijzing van herkomst. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een private label. Als de herkomst een ander land betreft, dan dient dit duidelijk vermeld te worden op een etiket.

 

Waarom een aanvulling op artikel 26 van Verordening (EU) nr. 1169/2011?

Het was altijd al een verplichting om de herkomst te vermelden als het weglaten van deze informatie de consument zou kunnen misleiden. Het was alleen onduidelijk hoe dit vermeld moest worden. In Verordening (EU) nr. 2018/775, art. 2 staan nu twee manieren van herkomstetikettering benoemd:

1. Een verwijzing naar een geografisch gebied dat voor de consument gemakkelijk te begrijpen is. Stel een primair ingrediënt komt afgewisseld uit Noorwegen en Nederland. Noorwegen valt niet onder de Europese wetgeving. De vermelding kan dan bijvoorbeeld op de volgende manieren gemaakt worden:

  • EU en niet EU
  • Noorwegen en Nederland
  • EU (Nederland) en niet EU (Noorwegen)

2. Een vermelding dat de herkomst van het primaire ingrediënt van het levensmiddel niet gelijk is aan dat van het product. Zoals “(naam van het/de primaire ingrediënt(en) is/zijn niet afkomstig van (het land van oorsprong of de plaats van herkomst)”. Bijvoorbeeld aardbeienjam uit de Betuwe, waarin de aardbeien (het primaire ingrediënt) uit bijvoorbeeld Frankrijk afkomstig zijn wordt dit vermeld op de verpakking als: de aardbeien zijn niet afkomstig uit Nederland.

 

Primair ingrediënt, wat houdt dat precies in?

Het primaire ingrediënt kan gaan om een kwantitatief primair ingrediënt (omdat het bijvoorbeeld voor meer dan 50% van het levensmiddel uitmaakt, zoals de melk in kaas) of het kan gaan om een kwalitatief primair ingrediënt (omdat het gewoonlijk met de benaming van het levensmiddel wordt geassocieerd, zoals de knoflook in aioli).

Een levensmiddel kan 1 primair ingrediënt hebben, meer dan 1 primair ingrediënt of zelfs helemaal geen primair ingrediënt. Het primaire ingrediënt kan bij meer dan 1 primair ingrediënt ook bestaan uit bijvoorbeeld een kwantitatief primair ingrediënt én een kwalitatief primair ingrediënt.

 

Hoe dient deze afwijkende herkomst gepresenteerd te worden op de verpakking?

De afwijkende herkomst moet in hetzelfde gezichtsveld staan als de herkomstvermelding van het product. Ook dient het lettertype van deze tekst van het primaire ingrediënt minimaal 75% de grootte te zijn ten opzichte van de tekst over de herkomst. Het mag alleen in woorden vermeld worden en bijvoorbeeld niet door middel van grafische afbeeldingen.

 

Moet mijn verpakking aangepast worden na invoering van Verordening (EU) nr. 2018/775?

Allereerst moet u zich afvragen of herkomstvermelding een wettelijke verplichting is voor uw product. Is er mogelijk sprake van misleiding? Daarnaast is het van belang om na te gaan welke teksten en geografische afbeeldingen op het product gepresenteerd staan. Als de verpakking doet vermoeden dat de herkomst anders is dan het primaire ingrediënt, dan dient u de herkomst van het primaire ingrediënt te benoemen.

 

Zelf doen of uitbesteden?

U kunt natuurlijk proberen alle regels van de herkomstetikettering zelf te verzamelen en verwerken, echter dient er rekening gehouden te worden met diverse uitzonderingen en bepalingen. Wilt u weten of uw etiketten, labels en/of verpakkingen voldoen aan de herkomstetikettering, dan bent u bij VoedingVeilig aan het juiste adres. Benieuwd geworden naar de mogelijkheden, vraag dan gratis en vrijblijvend een kennismakingsgesprek aan.